Vereniging Ons Suriname
Na de afschaffing van de slavernij in Suriname ontstond de facto een nieuwe groep staatsburgers in het Koninkrijk der Nederlanden: zoals een VVD volksvertegenwoordiger in de Tweede Kamer het in 1863 onderstreepte: zwarte Nederlanders.
…zwarte Nederlanders…
Een van de specifieke kenmerken van het koloniaal systeem in Suriname in de eerste helft van de negentiende eeuw is het ontstaan (in Paramaribo) van een vrije niet-blanke middenklasse van ambachtslieden, juristen, artsen en planters.
De eerste Surinaamse migranten die naar Nederland trokken waren vertegenwoordigers uit deze groep. Ze kwamen voor studie of werk. Er waren ook personen die kwamen om van hun pensioen te genieten na een werkzaam leven in Suriname. Deze vroege Surinaamse migranten waren meestal welopgevoede studenten of hoogopgeleiden, die hier prestigieuze beroepen uitoefenden als arts, psychiater, tandarts of gemeentefunctionaris. Voor zover ze nog studeerden, werden hun opleiding en verblijf betaald door hun ouders in Suriname.
Op 18 januari 1919 richtten enkelen van hen in Amsterdam de Bond van Surinamers in Nederland op.
Bond van Surinamers in Nederland, boottocht naar kasteel Loenen a/d Vecht, 1923 Foto’s: Stadsarchief Amsterdam, collectie Ruud Beeldsnijder
Een van de oprichters van de Bond van Surinamers in Nederland was Julius Gemmel (1885-1933). In Suriname was Gemmel eerst onderwijzer, daarna ambtenaar geweest. Omstreeks 1916 kwam hij naar Amsterdam, waar hij gemeenteambtenaar werd. Gemmel ontpopte zich al snel als een maatschappelijk actief en sociaal bewogen persoon. Hij werd secretaris van de Algemene Bond van Gemeenteambtenaren en van de Rooms-Katholieke Volkspartij. Daarnaast bekleedde hij functies in talloze commissies. Bovendien zette hij zich in voor de positie van stowaways (verstekelingen uit Paramaribo), door hen aan woning en werk te helpen.
In 1924 werd de naam gewijzigd in Vereniging Suriname. Uit onvrede met de inactiviteit van Vereniging Suriname werd een nieuwe vereniging opgericht genaamd Vereniging Organisatie Nieuw Suriname, kortweg Nieuw Suriname onder leiding van Frits Blijd, bijgenaamd Beca.
Foto: Frits Blijd (in het midden) ook bekend als Beca voorzitter van Vereniging Nieuw Suriname; derde van rechts is Hugo Kooks
Uiteindelijk fuseerden Vereniging Suriname van de gegoeden en Nieuw Suriname van de nieuwgekomen, progressieve studenten, zeelieden, arbeiders en anderen. De nieuwe organisatie kreeg in 1948 de naam Vereniging Ons Suriname. Het oprichtingsstatuut vermeldt:
De Vereniging stelt zich ten doel de bevordering van de geestelijke en stoffelijke belangen van Suriname, alsmede die der Surinamers in het algemeen en die harer leden in het bijzonder. Verspreiding van kennis van Suriname, de inwoners, de cultuur en van sociale en economische toestanden was de belangrijkste drijfveer. Lezingen, voordrachten en tentoonstellingen zouden dit moeten realiseren. Ter ondersteuning van deze activiteiten wilde men een bibliotheek en/of informatiebureau oprichten en geschriften uitgeven. Een ander streven was om middels propaganda, al dan niet in samenwerking met andere betrokken verenigingen, de belangen van Suriname en Surinamers te behartigen.
Gedragen door intellectuelen, arbeiders en studenten kende de vereniging een breed publiek, een brede doelgroep en een brede politieke oriëntatie.
Na de oorlog was het ontwakend nationalisme in voormalige Engelse en Franse koloniën en de Indonesische vrijheidsstrijd een prikkel voor het opvijzelen van de eigen identiteit. Uit het groeiend gevoel voor eigenwaarde, zelfrespect en zelfvertrouwen ontstond in de schoot van Ons Suriname een culturele beweging van jonge intellectuelen en studenten in Amsterdam. In de loop van de jaren ’50 – 60′ vindt er een natuurlijke fusie plaats tussen Ons Suriname en de culturele beweging Wie Eegie Sanie die in juli 1951 in Amsterdam is opgericht. Bekende representanten van die beweging zijn Eddy Bruma, Eugene Gessel, Jules Sedney, Coen Ooft, Hein Eersel, Eugene Waaldijk, Henny de Ziel, Maurits Ramlakhan, Pieter Polanen, Hugo Kooks, Frits Moll, Hugo Olijfveld, Willy Sarucco, Jo Rens en vele anderen.
De missie van Ons Suriname is in de afgelopen 90 jaar enige malen veranderd. In het begin (1920 – 1940) lag het accent op ontmoeting en uitwisseling. In de jaren 50, toen Ons Suriname en Wie Eegie Sanie fuseerden, op politiek activisme en Surinaams nationalisme.
Onderstaand volgt een video interview met Hein Eersel, oprichter en ede man van Wie Eegie Sanie in de jaren vijftig in Amsterdam. Met zeer veel dank aan Jules Rijssen, die Hein Eersel in 2016 interviewde in het kader van zijn studie over Papa Koenders, fervent activist voor en fel voorvechter van het Sranan en de Afro-Surinaamse cultuur